Heb je je ooit afgevraagd waarom sommige mensen zo rigide zijn en zwart-wit denken terwijl anderen veel meer open staan voor nieuwe ideeën? Waarom sommige mensen veranderen en anderen niet of minder?Waarom de een ver vooruit denkt, terwijl de ander in het verleden lijkt te leven? Heb je je weleens afgevraagd waarom sommige mensen soms gekke opvattingen hebben of waarom er zoveel verdeeldheid is in de maatschappij? Misschien is er wel een algemene verklaring te vinden waardoor we wat orde in deze chaos kunnen scheppen.
Stel je eens voor dat er op de reis van ontwikkeling een algemeen pad is dat iedereen volgt. Dat we dezelfde fases doorgaan wanneer we ontwikkelen. Zou het dan niet ontzettend fijn zijn om te weten wat je te wachten staat?
Spiral Dynamics
Spiral Dynamics is een model dat deze ingewikkelde kwesties probeert te verklaren op een diep, fundamenteel niveau. Een model dat is ontstaan na tientallen jaren van onderzoek over menselijke opvattingen, waarden, idealen en gedachtepatronen. Clare W. Graves was de grondlegger van dit onderzoek waaruit bleek dat er een soort patroon ontstaat dat je zou kunnen vergelijken met een spiraal, daarom ‘Spiral Dynamics’. Wanneer mensen ontwikkeling doormaken, komen ze steeds hoger in de spiraal en doorlopen ze doorgaans dezelfde patronen. Hoe hoger het bewustzijn, hoe hoger je vaak in de spiraal komt. Het doel van Spiral Dynamics is het hogerop klimmen op de Spiraal bij mensen aanwakkeren door hen er bewust van te maken hoe het systeem in elkaar zit.
De spiraal kent 8 verschillende fases
Beige, Paars, Rood, Blauw, Oranje, Groen, Geel en Turquoise
Beige
Fase beige is de eerste en meest primitieve fase. Hierin gaat het puur om overleven. Iemand in deze fase heeft geen lange termijn visie, maar focust puur op het verkrijgen van de eerste levensbehoeften: voedsel, water, onderdak, warmte en seks. Puur het overleven tot de volgende dag dus. Wanneer er een systeem gecreëerd wordt waarin het overleven wat meer vanzelf gaat, komen we in de volgende fase terecht.
Paars
Waar beige overwegend individualistisch was, komt paars in het collectieve denken terecht: het leven ingroepen of stammen. Iedereen in de stam heeft iets bij te dragen en het leven in een groep biedt veiligheid. In veel stammen zie je veel rituelen en magie terug. Tegenwoordig leeft nog maar een minimaal deel van de mensheid in paars. Nu de veiligheid is gewaarborgd heeft het individu meer tijd om na te denken en zich verder te ontwikkelen. Daardoor ontstaat er ruimte om zich vrij te vechten waardoor we in de volgende fase terecht komen.
Rood
Fase rood staat bekend als de egocentrische fase waarin geprobeerd wordt de tegenstander te domineren, vaak door veel geweld. Een rode leider zal er alles aan doen zijn reputatie hoog te houden en handelt impulsief in plaats van na te denken over de gevolgen van zijn acties. Medestanders worden als goede vrienden gezien, maar tegenstanders zijn hen mensonwaardig en hoeven niet te rekenen op genade. Mensen in fase rood zullen de schuld altijd bij de ander neerleggen om niet als zwak gezien te worden. Tegenwoordig kun je rode kenmerken herkennen in terrorisme, gangs, criminelen, maar ook kunnen heftige pubers of hooligans rode eigenschappen vertonen.
Wanneer er meer behoefte is aan orde en structuur, komt fase blauw om de hoek kijken.
Blauw
In de blauwe fase probeert men iedereen weer bij elkaar te brengen door middel van orde, stabiliteit en veiligheid, al dan niet op een autoritaire manier. Vaak wordt er erg zwart-wit en moralistisch gedacht en is er weinig inbreng van verschillende bronnen; er is maar één juiste weg. In een blauwe gemeenschap moet je je aan de regels houden, het gezag gehoorzamen en meedoen aan de tradities. De wil van God is allesbepalend. Er wordt sterk vastgehouden aan dogma’s, en mensen die niet dezelfde opvattingen hebben worden als minder gezien. Ondanks de rigide denkwijze is deze fase erg belangrijk om weer orde te krijgen in de chaos die door rood is veroorzaakt. Op den duur kan er een behoefte naar onafhankelijkheid enzelfontplooiing ontstaan, dat is wanneer fase oranje in beeld komt.
Oranje
Fase oranje draait om succes en welvaart en is het meest aanwezig in de westerse maatschappij. Individualisme speelt weer op en alles draait om vrij zijn en het goede leven leiden. Democratie, mensenrechten en vrijheid van meningsuiting komen hier uit voort, maar ook het kapitalisme. Mensen in de oranje fase focussen veel op hun eigen (materialistische) succes en zijn ook niet bang om dat aan anderen te laten zien. Wetenschap, rationeel denken en logica staan hoog in het vaandel. Atheïsme komt meer voor omdat zich men wil losrukken van blauw gedachtegoed, maar religie komt zeker voor in oranje. Vaak hebben jonge mensen die opgroeien in een oranje maatschappij de ambitie om veel te bereiken en rijk te worden. Als er een besef ontstaat dat dit niet een duurzame manier van leven en omgang met de wereld is, ontstaat er ruimte voor de volgende fase.
Groen
In de groene fase draait alles om zorg, milieu, verbondenheid, acceptatie en harmonie. Het collectieve denken komt weer om de hoek kijken. Men kijkt meer naar elkaar om en gevoelens zijn belangrijker dan persoonlijk succes. Van hiërarchie moeten ze in groen niks hebben, liever ziet men een gelijke verdeling vanwelvaart en middelen.
Liberalen, socialisten, hippies en klimaatactivisten vallen binnen de groene fase, maar ook bijvoorbeeld zorgmedewerkers. Spiritualiteit komt op, maar is meestal nog wel oppervlakkig en meer voor het sfeertje er omheen dan dat het echt serieus beoefend wordt. Vaak zijn er te weinig concrete plannen en actiepunten. Mensen in de groene fase hebben overal een mening over en uiten die ook vaak, maar het ontbreekt aan middelen om plannen daadwerkelijk te realiseren. Ook kan men erg oordelend zijn naar lagere fases. Wanneer er meer behoefte is aan diepgang en het begrip er komt dat sommige problemen complexer liggen, komen we in fase geel terecht.
Tweede bandbreedte
We zijn aangekomen bij de tweede bandbreedte. Alle voorgaande fases bevinden zich in de eerste bandbreedte waarin men in elke fase vindt dat zij de juiste manier van leven hebben gevonden. Er is onderling altijd strijd tussen deze fases. In de tweede bandbreedte wordt dit overstegen en is men zich voorhet eerst bewust van alle voorgaande fases, zonder oordeel. Iemand in de tweede bandbreedte heeft het besef dat elke fase nodig is voor de ontwikkeling en zal eerder proberen te begrijpen waarom iemand is zoals die is. Men heeft het besef dat elke fase nodig is.
Geel
In fase geel wordt veel waarde gehecht aan systemisch en integraal denken. Ook kan er nu concreet gekeken worden naar duurzame lange-termijn oplossingen. Ontwikkeling en (zelf)educatie zijn erg belangrijk, iemand in fase geel zal altijd blijven zoeken om meer te kunnen leren. Die bekijkt de wereld van bovenaf en realiseert zich dat de problemen alleen kunnen worden opgelost wanneer men bewust wordt van hoe alles werkt. Ze kunnen zich inleven in alle fases en zelfs in de rol van andere fases duiken wanneer dat nodig is. Uiteindelijk kunnen mensen in geel zich naar de volgende fase ontwikkelen wanneer er meer behoefte is aan holisme en community building.
Turquoise
De laatste fase komt heel weinig voor omdat maar weinig mensen zo ver zijn gekomen in hun ontwikkeling. Denk aan de meest ontwikkelde goeroes, mystici en wijsgeren. Er wordt gekeken naar holistische, mondiale oplossingen. Spiritualiteit en eenheid met de natuur zijn erg belangrijk. Het draait om het volledig ervaren van ‘het zijn’ in lichaam en geest, en non-dualistisch denken wordt veel beoefend. Er wordt veel waarde gehecht aan al het leven en lijden van de mensheid en de natuur en men overstijgt het ego volledig. Er heerst het besef dat alles een natuurlijke levensloop heeft en dat dingen gaan zoals ze gaan. Vaak houden mensen in turquoise zich bezig met het aanwakkeren van bewustzijn voor de hele mensheid door het verspreiden van liefde en diepe intelligentie.
Elke fase is nodig
Om je nog een beter beeld te geven van de verschillende fases heb ik de kwaliteiten, valkuilen en nog een aantal voorbeelden in de volgende tabel weergegeven. Ik vind het belangrijk om te benadrukken dat elke fase nodig is en dat elke fase goede en slechte eigenschappen heeft. Een fase benaderen als ‘verder’ is prima, maar een fase benaderen als ‘beter’ is niet nodig.
Spiral Dynamics is té complex om hier helemaal uit te leggen. Toch wil ik alvast een aantal nuances aanbrengen door de meest gestelde vragen te beantwoorden:
Begin je onderaan de ladder?
Als je opgroeit neem je vaak de fase aan die het meest voorkomt in jouw omgeving. Van nature neem je die eigenschappen over. Naarmate je ouder wordt zul je verder ontwikkelen, of in de fase blijven waarin je opgroeide.
Ben je altijd in 1 fase tegelijk?
Nee, de meeste personen of groepen zijn een combinatie van verschillende fases. Je kunt je bijvoorbeeld op religieus gebied in blauw bevinden, op werkgebied in oranje en wat betreft klimaatovertuigingen in groen.
Hoe kun je je ontwikkelen als je verder wilt komen?
Het is belangrijk dat je alle fases van de spiraal hebt doorleefd. Pas als je een fase helemaal doorleefd hebt kun je die afsluiten en je meer gaan focussen op de fase die daarna komt. Probeer geen fases over te slaan, elke fase is nodig.
Als je meer naar geel wilt bewegen kan het zijn dat er nog dingen uit oranje of groen zijn die je nog niet helemaal omarmd hebt. Dat betekent niet meteen dat je als klimaatactivist de straat op moet gaan om actie te voeren, maar dat je goed moet onderzoeken welke eigenschappen je al wel of nog niet hebt toegeëigend uit die fase.
Kun je ook in fases omlaag gaan?
Dat komt wel voor, maar niet veel. Denk aan een vrouw in oranje die trouwt met een streng islamitische man in blauw. Of iemand met een baan die door omstandigheden toch op straat terechtkomt waardoor de eerste levensbehoeften niet meer zeker zijn. In de meeste gevallen blijf je in dezelfde fase, of ontwikkel je verder omhoog.
Wat kunnen we hier nu mee?
Ik vind dat de wereld meer mensen in de tweede bandbreedte nodig heeft. Mensen die zonder oordeel naar het hele systeem kijken en op een ongedwongen manier meer bewustzijn aanwakkeren bij lagere fases. Op die manier krijgen we een wereld die steeds minder egoïstisch denkt en op een mondiale schaal naar oplossingen kijkt. Wil jij ook meer weten zodat je misschien wel hogerop kunt klimmen op de spiraal?
Meer over Spiral Dynamics
Dit is slechts een kleine samenvatting van Spiral Dynamics. Zoals ik eerder al aangaf is het een stuk complexer en zijn er nog veel verschillende nuances. Houd altijd in je achterhoofd dat Spiral Dynamics maareen model is, dus blijf altijd zelf onderzoeken en een open mind houden. Wil je er dieper induiken? Bekijk dan deze bronnen:
Boek van de onderzoekers:
Klik hier
Video’s met uitgebreide uitleg:
Klik hier
En jij?
In welke fase(s) denk je dat jij je begeeft? En de mensen om je heen? Ik hoop dat deze inzichten je bewustzijn hebben vergroot als je kijkt naar andere mensen, denkbeelden en opvattingen. Kijk waar je zelf staat en waar anderen staan, maar probeer dat wel op een ‘tweede bandbreedte manier’ te benaderen. Niet oordelend, maar observerend en vol begrip. Zelf ben ik ontzettend enthousiast over dit concept. Wil je meer weten of ergens over doorbomen? Stuur me vooral even een berichtje. Ik vind het geweldig om hier met je over in gesprek te gaan.
Neem contact op met Aart Lameris door hem op te zoeken via Instagram (@aartlameris) of te mailen naar info@aartlameris.nl
Aart Lameris is in zijn dagelijks leven (online) gitaardocent en gitarist in twee bands. Daarnaast houdt hij zich al jaren bezig met persoonlijke ontwikkeling en raakte over Spiral Dynamics meteen enthousiast. ”Eindelijk is er een duidelijk model dat de reis van zelfontwikkeling perfect in kaart brengt!”
